ریشه های هوشمندانه AI، و دیگر مفاهیم ماشین های هوشمند، شاید در “اسطوره های شناسی یونان”[1] قرار داشته باشند. در اسطوره هایی مثل سنگریزه های جزیره کرت[2] و روبات های طلائی هفائیستوس[3]، نمونه هایی از موجودات مصنوعی هوشمند را ملاحظه می کنیم. این روبات ها وظیفه داشتند به هفائیستوس در کوره آهنگری آسمانیش خدمت کنند و روح خود را هم از خود هفائیستوس دریافت کرده بودند. در آن زمان اعتقاد بر این بود که پیکرهای انسانی که در هر تمدنی ساخته می شوند، هوش دارند: مثل مجسمه های با روحی که در مصر و یونان دیده شده بودند و همچنین روبات های شبیه انسان که توسط یان شی[4] ساخته شده بودند. 2500 سال قبل از میلاد، مصریها ایده ماشین های متفکر را ابداع کردند: شهروندان به نصایح مجسمه هایی گوش می کردند که معتقد بودند در درون این مجسمه ها یک فرد روحانی مخفی شده است. موضوعات هوشمند از آن زمان، توسط ابزارهای مکانیکی واقعی و (فریب آمیز) که نشان می دادند تا اندازه ای از هوش برخوردارند، در ادبیات حضور پیدا کردند.
1400 سال قبل از میلاد، بابلی ها یک ساعت آبی ساختند به نام “کلپسیدرا”[5] این ساعت آبی به عنوان یکی از اولین ابزارهای روباتیک در تاریخ بشریت در نظر گرفته شده است. آب موجود درآن از طریق یک سیستم لوله ای دوباره به ساعت بازمی گشت و در درون آن در جریان بود.
700 سال قبل از میلاد اولین اشاره ها به روبات ها در ایلیاد هومر ظاهر می شود که آنها بعداً “سیمولاکرا”[6] نامیده شدند.
427 سال قبل از میلاد افلاطون در آثارش، چندین هزار سال قبل از ظهورکامپیوترها، ایده هایی را بیان می کند که مربوط هستند به مسائل جدیدی که به تفکر انسانی و رابطه آن با ماشین های مکانیکی می پردازند. ارسطو در قرن پنجم قبل از میلاد منطق قیاسی را ابداع کرد، یعنی اولین سیستم رسمی استدلال قیاسی.
تقریباً در سال 1495، لئوناردو داوینچی، قبل از آنکه شروع به کار روی تابلوی “شام آخر” بکند، اولین روبات شبه انسان را در تمدن غربی طراحی کرد و شاید هم ساخت. این روبات که نتیجه مطالعات قبلی داوینچی درباره آناتومی و حرکات بدنی انسان بود، طبق قوانین سرزمین خاصی ساخته شده بود. این روبات به شکل یک شوالیه زره پوش طراحی شده بود تا بتواند صاف بنشیند، دستهایش را حرکت دهد، و از طریق گردن انعطاف پذیرش سر خود را، در حالیکه بصورت خودکار فک خود را باز و بسته می کند، حرکت دهد. روبات در قسمت خارجی بدنش یک لباس ایتالیایی- آلمانی پوشیده بود که مربوط بود به زره های قرن پانزدهم. این روبات روی مطالعات آناتومیکی بعد از خود تأثیر داشت ، مطالعاتی که در آنها داوینچی بوسیله سیم هایی اعضای بدن انسان را نمونه سازی کرد تا بتواند ماهیچه ها و تاندونهای بدن انسان را شبیه سازی کند.
در 1525 اولین آدم آهنی توسط “هانس بولمنات”[7] در نورنبرگ آلمان ساخته شد. او چند آدم آهنی ساخته است که گفته می شود این آدم آهنی ها از انسان تقلید می کردند و حتی بعضی از آنها می توانستند موسیقی بنوازند.
در قرن هفدهم پاسکال اولین ماشین حساب مکانیکی دیجیتال را ساخت. لایبنیتز ماشین پاسکال را ارتقا داد تا بتواند عملیات ضرب و تقسیم را نیز انجام دهد.
قرن هجدهم شاهد وفور اسباب بازی های مکانیکی بوده است. در ژاپن عروسک هایی ساخته شد به نام “کاراکوری-نینجیو”[8] ،که در آنها مکانیسمی وجود داشت که باعث می شد آنها بتوانند خودشان حرکت کنند.
در 1760، مخترع آلمانی به نام “فردریش ون کناوس” [9]آدم آهنی ای اختراع کرد که قادر بود مدادی را نگه دارد و قطعه ای شامل حداکثر 107 کلمه را بنویسد.
در 1818، “ماری شلی”[10] داستان “غول فرانکشتاین”[11]را منتشر کرد. این داستان درباره یک موجود مصنوعی مبارز است که توسط دکتر فرانکشتاین خلق شده بود.
در همین قرن منطق گزاره ای جدید توسط ” گاتلب فرگه”[12] ایجاد شد. در 1890 “نیکلای تلسا”[13] اولین وسایل نقلیه قابل کنترل از راه دور را ساخت.
پيش از بوجود آمدن علوم الكترونيك، هوش مصنوعي توسط فلاسفه و رياضي داناني نظير بول كه اقدام به ارائه قوانين ونظريه هايي در باب منطق نمودند، مطرح شده بود.
اولين كاري كه به طور جدي در حيطه هوش مصنوعی شناخته مي شود توسط وارن مك كلود[14] و والتر پيتز[15] در سال 1943انجام شد. مك كلود (روانشناس ، فيلسوف و شاعر)، و پيتز( رياضيدان) طي مقاله ای، ایده هاي آن روزگار درباره محاسبات، منطق و روانشناسي عصبي را تركيب كردند. ايده اصلي آن مقاله چگونگي انجام اعمال منطقي به وسيله اجزاي ساده شبكه عصبي بود. اجزاي بسيار ساده (نورون ها) اين شبكه فقط از طريق سيگنال هاي تحريك و توقيف با هم درتماس بودند. اين همان چيزي بود كه بعدها دانشمندان كامپيوتر آن را مدارهای (or) و (and) ناميدند و طراحي اولين كامپيوتر در 1947 توسط فون نيومان عميقاً از آن الهام مي گرفت.
با اختراع رايانه هاي الكترونيكي در سال1943، هوش مصنوعي دانشمندان را به چالشي بزرگ فراخواند. مطالعه منطق بر اساس کارهای ریاضی دان مشهور “آلن تورینگ”[16]، منجر شد به اختراع کامپیوترهای الکترونیکی دیجیتالی قابل برنامه ریزی. “تئوری محاسبه” تورینگ، ماشینی را ارائه می کرد که با تبدیل کردن سمبل ها به دو عدد ساده 0و 1، می توانست تمام استنتاج های ریاضی را شبیه سازی کند. این امر همراه با کشفیات بعدی در زمینه عصب شناسی، تئوری اطلاعات و سایبرنتیک(cybernetics) ، به گروه کوچکی از محققان این را الهام کرد که بطور جدی امکان ساخت یک مغز الکترونیکی را بررسی کنند.
در 1946 نخستین کامپیوتر کاملاً الکترونیک و قابل برنامه ریزی دیجیتالی توسط “جان پرسپراکرت”[17] و ” جان دبلیو ماچلی”[18] برای ارتش ساخته شد. این رایانه “انیاک” (ENIAC) نام داشت.
در 1948 “نوربرت واینر”[19] کتاب “سایبرنتیک” را که یک کتاب بنیادین پیرامون نظریه اطلاعات است، منتشر کرد. او این معنی را برای واژه سایبرنتیک بیان می کند: ” علم کنترل و ارتباطات در حیوان و ماشین”.
در 1950، آلن تورینگ کتاب ” هوش و محاسبه ماشینی”[20] را منتشر کرد که در آن او آزمایشی را طراحی کرده بود برای تعیین اینکه آیا یک ماشین می تواند خودش فکر کند و هوشمند تلقی شود یا نه. این آزمایش به “تست تورینگ “[21] معروف شد. این تست ماشین و انسان را در کنار هم، و در اتاقی جدا از انسان سوم، که آن را محقق می نامد، قرار داد. محقق قادر نیست با هیچ کدام از آن دو (انسان و ماشین کنارش) صحبت کند و نمی داند کدام یک واقعاً ماشین است و تنها با استفاده از یک ترمینال متنی می تواند با آنها ارتباط برقرار کند. از محقق خواسته شد تا با استفاده از ترمینال متنی سؤالاتی را برای هر دو مطرح کند و بر اساس جواب هایی که دریافت کرده، کامپیوتر را از انسان تشخیص دهد. تست تورینگ با جدا کردن محقق از کامپیوتر و فرد شرکت کننده دیگر، اطمینان حاصل می کند که تشخیص محقق تحت تأثیر ظاهر ماشین یا مشخصه مکانیکی صدا نیست. محقق در جهت تشخیص هویت کامپیوتر آزاد است هر سؤال منطقی یا غیر منطقی را مطرح کند. پس از پايان آزمون اگر فرد پرسش‌كننده نتواند تشخيص دهد كه با كامپيوتر محاوره كرده‌است، نتيجه آزمون با اثبات توانايی هوش محاسباتی به نفع كامپيوتر است و در صورتی كه فرد تشخيص دهد با كامپيوتر در محاوره بوده‌است، هوش محاسباتی بازنده اين آزمون است.
تست تورینگ به ما معنای معقولی از هوش می دهد و ما را از منحرف شدن از مسیر اصلی منع می کند. به دلیل این مزایا تست تورینگ تکیه گاهی برای بسیاری از طرح های واقعی استفاده شده برای ارزیابی برنامه های AI مدرن می باشد. اما انتقادهای زیادی هم بر تست تورینگ وارد است. یکی از این انتقادها این است که اگرچه درک مستقیم بخش مهمی از هوش انسان را تشکیل می دهد، اما توانایی هایی را که نیازمند قدرت ادراک یا مهارت باشند را بررسی نمی کند. برعکس گاهی اوقات به نظر می رسد که تست تورینگ هوش ماشین را وادار به تطبیق یافتن با قالب انسانی می کند. شاید هوش ماشین متفاوت از هوش انسان است و تلاش برای ارزیابی آن با شرایط انسانی یک اشتباه است. بعلاوه واضح است که به منظور قبولی در تست تورینگ سیستم باید زبان طبیعی را بفهمد. اما درک زبان طبیعی برای ماشین بسیار سخت است، بویژه درک زبان محاوره ای.
در 1954 “جرج دیوول”[22] و ” جو انگلبرگر[23]” اولین روبات قابل برنامه ریزی به نام “بازو”[24] را ساختند و برای اولین بار واژه اتوماسیون جهانی را بکار بردند.
در 1955 “آلن نیوول”[25]، “جی سی شاو”[26] و “هربرت سیمون”[27] ،زبان IPL-2 را که نخستین زبان هوش مصنوعی است خلق کردند.
در 1956 “آلن نیوول” و “هربرت سیمون” اولین سیستم خبره را به نام “نظریه پرداز منطق”[28] ساختند که از آن برای حل مسائل سخت ریاضی استفاده می شد. در همین سال ” جان مک کارتی”[29] و “ماروین مینسکی”[30] کنفرانسی را در محوطه دانشگاه ” دارت موث”[31] در “ماساچوست”[32] آمریکا ترتیب دادند. شرکت کنندگان این کنفرانس افرادی بودند از جمله ” آلن نیوول” ، “هربرت سیمون”، “مک کارتی” و “مینسکی” که دهه های زیادی رهبران تحقیق در زمینه AI بودند. آنها و شاگردانشان برنامه هایی را نوشتند که از نظر مردم متحیر کننده بودند. در این کنفرانس واژه “هوش مصنوعی”[33] ابداع شد.
دراین سالها، تمركز هوش مصنوعی، كاملاً برروی توسعه سيستمهایی بود كه بتوانند فعاليتهای هوشمندانه (البته به زعم آن روز) انسان را مدل كنند، و چون چنين فعاليتهايي را در زمينه هاي كاملاً خاصي مانند بازيهای فكری، انجام فعاليتهای تخصصی حرفه ای، درك زبان طبيعی، و…. می دانستند، طبيعتاً به چنين زمينه هايی بيشتر پرداخته شد. در زمینه توسعه بازی ها تا حدی به بازی شطرنج پرداخته شد که غالباً هوش مصنوعی را همزمان با بازی شطنج به یاد می آورند. جان مک کارتی این روند را اغراق آمیز می داند و می گوید:
“محدود كردن هوش مصنوعی به شطرنج مانند اين است كه علم ژنتيك را از زمان داروين تا كنون تنها محدود به پرورش لوبيا كنيم.”[34]
در 1957 مک کارتی و ماروین مینسکی “لابراتوار هوش مصنوعی را در “انستیتو تکنولوژی ماساچوست”[35]، MIT، بنیان نهادند.
در 1963 مک کارتی ام آی تی را ترک کرد تا در دانشگاه استنفورد هم لابراتوار هوش مصنوعی تأسیس کند. در همین سال اولین بازوی روباتیک که توسط کامپیوترها کنترل می شد در بیمارستان “رانکو لس آمیگوس”[36] در کالیفرنیا، طراحی شد. این بازو دارای 6 مفصل بود که باعث می شد انعطاف پذیری اش مثل انسان باشد.
در 1965 ” دندرال”[37]، که اولین سیستم خبره ای است که می توانست دانش انبوه فاعل های خبره را نمایش دهد، ساخته شد.
در 1966 “جوزف ویزنبام”[38] اولین زبان برنامه نویسی هوش مصنوعی به نام “الیزا”[39] را در ام آی تی ابداع کرد. الیزا مثل یک کامپیوتر روان شناس عمل می کرد. او حالات کاربران خود را دستکاری می کرد تا سؤالاتی را در این باره مطرح کند.
در 1967 “ریچارد گرین بلت”[40]، اولین برنامه بازی شطرنج را نوشت. به طور کلی در دهه 1960 وزارت دفاع آمریکا هزینه های زیادی را بابت تحقیق پیرامون AI متحمل شد و در تمام جهان آزمایشگاه هایی به این منظور تأسیس شدند. “آژانس دفاع از پروژه های تحقیقاتی پیشرفته، [41]DARPA، و دفتر تحقیقات نیروی دریایی ، ONR[42]، از بزرگترین سرمایه گذاران AI بودند.”[43] مؤسسان AI درباره آینده این رشته بسیار خوش بین بودند. هربرت سیمون پیش بینی کرد که :” در طول 20 سال آینده ،ماشین ها قادر خواهند بود تمامی اعمالی را که انسانها انجان می دهند ،انجام دهند.”[44]. ماروین مینسکی با این عقیده موافق بود و نوشت:” در طول یک نسل،مشکل هوش مصنوعی به کلی حل خواهد شد.”[45] اما آنها نتوانستند برخی از مسائلی را که با آن روبرو بودند را درک کنند.
در دهه 70 روباتهای مختلفی با کارکردهای گوناگون ساخته شدند. از جمله در 1973 بخش AI دانشگاه ادینبورگ انگلستان از روباتی به نام “فردی 2” [46]رونمایی کرد. روباتی که می توانست اشیاء را به صورت خودکار سر هم کند. در 1974 دولت های انگلستان و آمریکا در پاسخ به انتقادی که بر “سر جیمز لایت هیل”[47] وارد شده بود، و همچنین بر اثر فشار مداومی که از طرف کنگره بر آنها وارد می شد، تحقیقات غیر مستقیم و اکتشافی خود را درباره AI قطع کردند. چند سال بعد هم که سرمایه گذاری روی پروژه های AI بسیار کم بود، بعداً “زمستان AI “[48] نامیده شد. در 1977 فیلم “جنگ ستارگان”[49] به نمایش درآمد. فیلمی از “جرج لوکاس”[50] که در مورد جهانی صحبت می کرد که توسط نیروهای عجیب هدایت می شد. این فیلم که تصویر قدرتمندی درباره آینده انسانها با روبات ها را ترسیم می کرد، الهامات زیادی را برای محققان AI به وجود آورد. این فیلم مفهوم روبات های کاملاً واقعی که از عواطف انسانی برخوردار باشند را مطرح کرد.
در دهه 80 صنعت سیستم های خبره پدیدار شد و ژاپن و اروپا سرمایه گذاری های خود را روی تحقیقات AI افزایش دادند. در برخی موارد موفقیت سیستم های خبره اولیه منجر به ادعای گزاف و توقعات غیر واقعی شد. تکنولوژی، سیستم های مؤثر زیادی را تولید کرد و در عین حال ثابت می کرد که شناسایی و رمزدار کردن مهارت های لازم بسیار سخت است. این رشته آنطور که سرمایه گذاران انتظار داشتند سریع پیشرفت نکرد و همین امر باعث شد تا برخی توهمات به طور موقتی از آن رفع شود.
در 1981 شرکت آی بی ام رایانه شخصی موسوم به (personal computer) را که به اختصار PC نامیده می شد، عرضه کرد.
در 1983 ماشین های دورنگار جزء وسایل ضروری جهان تجارت بودند.
در 1984، جو انگلبرگر، ساخت “روباتیک انتقالی”[51] را آغاز کرد تا بتواند روباتهای خدماتی را بسازد.
در 1986 کارخانه “هوندا”[52] برنامه های تحقیقاتی روباتیکی را آغاز کرد که هدفش آن بود که بگوید ” روبات باید با انسان ها به صورت مسالمت آمیز همکاری کند و در کنار آنها زندگی کند، به این ترتیب که آنچه را که انسان ها نمی توانند انجام دهند را انجام دهد و ابعاد جدیدی را وارد تحرک و سود اجتماعی انسان ها کند.”
در 1989 روباتی به نام “جنقیس”[53] توسط “گروه روبات های متحرک”[54] در ام آی تی ساخته شد که این روبات به خاطر شیوه راه رفتنش معروف است. در همین سال در ام آی تی ، ” رادنی بروکس”[55] و “ای.ام. فلین”[56] مقاله ای را منتشر کردند به نام: ” سریع، ارزان و خارج از کنترل: تهاجم روباتی سیستم های خورشیدی”[57]. آنها در این مقاله مسیر تحقیقات AI را از ساخت روبات های بزرگ و گران به سمت ساخت روبات های ارزان و کوچک سوق دادند.
در دهه 90 و اوایل قرن بیست و یکم ،AI به بزرگترین موفقیتش دست یافت. از هوش مصنوعی در علم منطق و استدلالات منطقی، استخرج اطلاعات (data mining)، تشخیصات پزشکی و زمینه های بسیاری در سرتاسر صنعت تکنولوژی استفاده می شود. این موفقیت مرهون چندین فاکتور است: قدرت باور نکردنی کامپیوترهای امروزی، تأکید بیشتر روی حل مسائل فرعی خاص، خلق روابط جدیدی بین AI و رشته های دیگری که روی مسائل مشابه کار می کنند، و بالاتر از همه تعهد محققان به نیرومند کردن روشهای ریاضی و استانداردهای علمی قوی.
در 1991 محبوبیت تلفن های بی سیم و نامه های الکتونیکی به سرعت افزایش یافت.
در 1992 “دکتر جان آدلر”[58] مفهوم “چاقوی سایبری”[59] را مطرح کرد. این واژه نام روباتی بود که با اشعه ایکس از بیماران عکس برداری می کرد تا تومورها را در آنها جستجو کند و وقتی آنها را پیدا کرد، مقدار مشخصی اشعه به آنها بتاباند.
در 1994 شبکه جهانی وب ظهور کرد. در همین سال اسکنرها و سی دی رام ها استفاده وسیع پیدا کردند.
در 1995 مؤسسه ” عمل جراحی حسی”[60] توسط “فرد مول”[61] ، “راب یانگ”[62] و “جان فرود”[63] تأسیس شد تا سیستم های روباتیکی را برای عمل های جراحی طراحی و بازاریابی کند .
در 1997 اولین ایستگاه فضایی بین المللی در مدار زمین قرار گرفت. در طول چند سال بعد، اجزای بیشتری به آن اضافه شدند، از جمله بازوی روباتیکی که توسط یک کمپانی کانادایی به نام “روباتیک MD”[64] ساخته شده بود. در همین سال برنامه های کامپیوتری ای به نام “وب بوتس”[65] برای جستجوی گسترده در وب مورد استفاده قرار گرفتند. وب بوتس از میزان محدودی هوش برخوردارند و الگوریتم های هوشمندی دارند که اطلاعات مربوط به آنچه که کاربر در جستجوی آن است را در اختیار او قرار می دهند. این برنامه ها، فاعل های هوشمندی هستند که بدون دخالت انسان مسیر خود را در وب می پیمایند. در همین سال اولین مسابقات “روبوکاپ”[66] در ژاپن برگزار شد. “دیپ بلو”[67] توانست قهرمان شطرنج جهان “گری کاسپاروف”[68] را در یک تورنمنت رسمی شکست دهد. شرکت “دراگون سیستمز”[69] هم نخستین نرم افزار دیکته با کلام عادی و مستمر را به نام “نچرالی اسپیکینگ”[70] روانه بازار کرد. دستگاه های تشخیص چهره هم در ماشین های خودکار پرداخت پول مورد استفاده قرار گرفتند.
در 1998 نخستین برنامه تشخیص کلام عادی که می تونست فرمان های ارائه شده با زبان طبیعی نسان را بفهمد، به نام ” وویس اکسپرس پلاس”[71] عرضه شد. در همین سال “سینتیا بریزل”[72] از ام آی تی، شروع کرد به کار کردن روی روباتی به نام ” کیسمت”[73] که قادر بود دسته ای از حالات عاطفی کودکان را تقلید کند. در اکتبرهمین سال، ناسا فضانورد خودکار “دیپ اسپیس 1”[74] را به فضا پرتاب کرد تا تکنولوژی هایی را که در آینده مورد استفاده قرار می گرفتند را آزمایش کند.
در سال 2000، هوندا روبات شبه انسانی جدیدی را به نام “آسیمو”[75] ساخت. این اولین رباتی بود که می توانست به طور مستقل و به نرمی راه برود و از پله ها بالا برود.
در 2005 محققان دانشگاه “کرنل”[76] ادعا کردند که اولین روبانی را که قادر است خودش را تکرار کند را ساخته اند. ترتیب مکعب های کامپیوتری شده، اصول تکرار کردن خودرا توضیح می دهند. هر روبات، برج کوچکی از مکعب های کامپیوتری شده است که توسط نیروی مغناطیس به هم متصل شده اند. نیروی مغناطیس، مکعب ها را قادر می کند تا به هم متصل شوند و یا از هم جدا شوند. دسته ای از مکعب ها سر خود را روی جدول گذاشته و سپس دسته ای دیگر از مکعب ها را به خود جذب می کنند و یک دسته جدید را تشکیل می دهند.
سه ماهی روباتیک جذاب از اکتبر 2005 در آکواریوم لندن در “کانتری هال”[77] در حال شنا هستند. آنها توسط پروفسور “هو شنگ هو”[78] و تیم روباتیک او از بخش علوم کامپیوتری دانشگاه “اسکس”[79] تولید شدند. این تیم به مدت سه سال در آکواریوم لندن کار می کردند تا بتوانند ماهی های روباتیکی با خواص بیولوژیکی بسازند که حرکات موجی گونه ماهی ها را تقلید کنند.این ماهی ها توسط سنسورهای خود کنترل می شوند و قابلیت هدایت خودکار دارند. آنها به راحتی مسیر خود را پیدا کرده و از موانع اجتناب می کنند و نسبت به محیط خود واکنش نشان می دهند. هدف پروفسور “هو” از ساخت این ماهی ها آن بود که مردم را در تماس مستقیم با روبات ها قرار دهد و درک آنها را از علم و تکنولوژی ارتقاء دهد.
در سال 2009 یک رایانه شخصی می توانست یک تریلیون محاسبه در ثانیه انجام دهد. رایانه های شخصی دارای صفحات نمایش با دقت بالا درانواع اندازه ها در دسترس بودند. تا این سال، سیم ها محو شدند. در ارتباط میان اجزاء از فن آوری بی سیم کوتاه برد استفاده می شود. ارتباطات بی سیم با سرعت بالا، امکان دسترسی به وب را فراهم می کنند. امروزه اکثر متون با استفاده از فن آوری تشخیص کلام عادی خلق می شوند. اکثر معاملات تجاری بین انسان و یک شخصیت مجازی صورت می گیرد. هرچند کلاس های درس سنتی هنوز پابرجا هستند، اما شیوه های تدریس هوشمند به ابزار عام آموزشی بدل شده اند. معالجه سرطان و بیماری قلب از طریق زیست-مهندسی، میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری ها را بسیار کاهش داده است، و پیش بینی ها نشان می دهند که در سالهای آینده پیشرفت های زیادی با سرعتی بیش تر از قبل در هوش مصنوعی اتفاق خواهد افتاد و به زودی ما شاهد جهانی خواهیم بود که در آن تعامل انسان و روبات اجتناب ناپذیر است و همین تعاملات مسائل خلاقی ای را مطرح می کنند که باید حل شوند.
1- Bruce G Buchanan,”time line,A brief history of artificial intelligence”University of Pittsburg,agust 2002,p:1,availableat:www.thocp.net,accesed by May 2011
[5] -Clepsydra
[6] -Simulacra
[8] -Karakuri-ningyo
[19] -Norbert Wiener
5- computing machinery and intelligence
[34] – محمدجواد چیذری،”تاریجچه هوش مصنوعی”،دانشگاه پیام نور بویین زهرا،ص:6،www.farsibooks.ir
7-Massachusettes Institute of Technology
5-Defense Advanced Research Projects Agency
7-Terrel Ward Bynum,”a very short history of artificial intelligence”,American Philosophical Asociation’s Newsletter On Philosophy And Computing,summer 2000,p:4
8- the history of computing project,” timeline of robotics”,part2,p:7,available at :www.thocp.net/index,Accessed by:October2010
[45] -Op.cit
1-Artificial Inteligence”,History of Artificial Intelligence”,Wikipedia,free encyclopedia of computer,p:8,available at: www.wikipedia.org/wiki/Artificial_intelligence,accessed by:October2010
5- Fast,cheap and out of control:a robot invasion of the solar systems
[72] -Cynthia Breazeal
[73] -Kismet
[74] -Deep Space1