محور توسعه منابع انسانی، وجود اطلاعات کاربردی و جدید است. اطلاعات در یک فرآیند منطقی به نام تکنولوژی اطلاعات می تواند به ایجاد توسعه توانمندی های جدید در منابع انسانی کمک کند. به طور کلی فن آوری اطلاعات و ارتباطات در ابعاد زیر به توسعه منابع انسانی منجر می شود(شکل 2-12 ) :
شکل 2-12 : نقش فن آوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه منابع انسانی
- توسعه حرفه ای : یکی از نشانه های عملیاتی انسان توسعه یافته که به اشتغال کمک می کند و یا فرآیند اشتفال را تسهیل می سازد، داشتن مهارت هایی است که زمینه های رشد و توسعه را فراهم می سازد. زمانی که ظرفیت های مهارتی آماده توسعه باشد ولی محتوای متناسب با آن فراهم نشود، مهارت ها بعد از مدتی کهنه شده و نیاز سازمان و فرد را برآورده نمی کند. در این زمان اطلاعات ظرفیت های خالی و کهنه شده را جانی دوباره می بخشد و به توسعه مهارتی کارکنان کمک می رساند و این به خاطر این است که اطلاعات جدید توقعات جدیدی را در افراد سازمان ایجاد و بعد از مدتی اطلاعات تبدیل به روش کار و مهارت می گردد و جبهه های جدید مهارتی و کاری ایجاد می شود. به طور کلی فن آوری اطلاعات و ارتباطات، در ابعاد زیر به توسعه مهارتی کارکنان کمک می کند:
- مهارت های کهنه را بازسازی می کند.
- ظرفیت های خالی قبلی را تکمیل می سازد.
- مهارت های جدید به وجود می آورد.
- مهارت آموزی فرآیندی می شود.
- بین مهارت کارمنان پیوند ایجاد می کند(محمد نژاد، 1380،ص41).
- نهادینه شدن تغییر و نوآوری : یکی از نشانه های توسعه یافتگی انسانی این استت که دائماً افکار جدید را تولید و به کارگیرد و به تعبیری خلاق و نوآور باشد. زمینه و محور خلاقیت، وجود اطلاعات کافی است تا بتوان اطلاعات را باهمدیگر ترکیب و مجموعه های جدیدی را ساخت که دارای ویژگی و کاربردهای جدیدی باشند. نهادینه شدن تغییر و نوآوری بستگی به برخورد انسان با ازطلاعات تولیدی دارد. در یک فرآیند تعاملیف فن آوری اطلاعات و ارتباطات و انسان بر روی همدیگر اثر گذاشته و اگر خوب عمل شود تغییر و نوآوری نهادینه می گردد. به عبارتی دیگر، زمانی که نفوذ فن آوری اطلاعات و ارتباطات و میزان پذیرش از سوی انسان ها کم باشد در این وضعیت تغییری ایجاد نخواهد شد و همه تلاش و انرژی صرف حفظ وضع موجود می شود. زمانی که نفوذ فن آوری اطلاعات و ارتباطات زیاد ولی افراد زمینه پذیرش نداشته باشند، اطلاعات بدون مشتری می ماند و نتیجه ای عاید نمی گردد و زمانی که نفوذ اطلاعات کم ولی پذیرش آن زیاد باشد در فضای تشنگی اطلاعات خلاقیت حاصل می شود و شکل مطلوب این است که نفوذ تکنولوژی زیاد و میزان پذیرش هم زیاد باشد که حاصل آن تلفیق خلاقیت و تغییر است 0سلطانی، 1382، ص43).
- تقویت مهارت ادراکی: از جمله نشانه های انسان توسعه یافته، داشتن مهارت ادراکی است؛ مهارت ادراکی توانایی درک این نکته است که کارکردهای گوناگون سازمان بایکدیگر وابسته است و تغییر در هر یک از بخش ها الزاماً بخش های دیگر را تحت تاثیر قرار دهد. مهارت ادراکی چیزی نیست که بتوان با یک دوره آموزش نظری آن را ایجاد کرد بلکه فکر کارکنان باید تغییر کند و در واقع اندیشه ادراکی تبدیل به کنش ادراکی شود. از طریق فن آوری اطلاعات و ارتباطات می توان مهارت ادراکی را ایجاد و پرورش داد زیرا فن آوری اطلاعات و ارتباطات یک سیستم است که در عمل مهارت ادراکی و تفکر سیستمی و عمل کردن را به افراد یاد می دهد. در واقع، سیستم فن آوری اطلاعات و ارتباطات در عمل موجب می شود که انسان ها شروع، فرآیند و عملکرد سیستم اطلاعاتی را در یک مجموعه قرار داده و درک کنند و به مهارت و توانمندی ادراکی مجهز شوند که این مهارت موجب می گردد شروع فرآیند و نتیجه کارها را به هم پیوند دهند. به طور کلی فن آوری اطلاعات و ارتباطات در ابعاد زیر به تقویت مهارت ادراکی کمک می کند:
- قدرت شناخت فرد به لحاظ آگاهی از عناصر سیستم اطلاعاتی تقویت می گردد.
- قدرت درک روابط بین اطلاعات و مولفه ها تقویت می شود.
- تصویر کلی و جمع بندی کلی از اطلاعات به دست می آید.
- به لحاظ درک روابط منطقی بین داده ها، فرد به تفکر منطقی مجهز می شود.
- قدرت پیش بینی بالا می رود(سلطانی، 1382،ص43)
- تقویت مهارت تصمیم گیری : تصمیم گیری فرآیندی است که در آن نقش اصلی را اطلاعات بازی می کند، یعنی اوّل بایستی اطلاعات مورد نیاز فراهم شود تا بتوان بر اساس آن اطلاعات را ترکیب و تصمیم گیری کرد (فرهودی، 1379،ص68). فن آوری اطلاعات و ارتباطات موجب می شود که افراد سازمان بین اطلاعات تولید شده اطلاعات مربوط به تصمیم مورد نیاز را انتخاب، پردازش و مورد استفاده قرار دهند. در فرآیند تصمیم گیری، کارکنان نحوه استفاده از اطلاعات را یاد می گیرند. در واقع سیستم های اطلاعات مدیریت مانند سیستم های پشتیبان مدیریت و سیستم های پشتیبان تصمیم گیری می توانند اطلاعات به هنگام، مناسب و سریعی را در اختیار افراد قرار دهند تا براساس آن و با حداقل اشتباه تصمیم گیری کنند (گیوریان، 1380،ص43). به طور کلی فن آوری اطلاعات و ارتباطات در ابعاد زیر به تقویت مهارت تصمیم گیری کمک می کند :
- مسأله یابی و فرصت یابی که سنگ بنای تصمیم گیری استراتژیک است، سریعتر و دقیقتر انجام می شود.
- برنامه ریزی جامع بهتر تدوین می گردد.
- کیفیت تصمیمات افزایش می یابد.
- زمان تصمیم گیری به حداقل می رسد.
- خطای انسانی در شبکه پردازش اطلاعات سازمانی کاهش می یابد.
- گرایش به سمت فرض های تصمیم گیری عقلایی به وجود می آید.
- از طریق بازخوردهای سریع مهارت تصمیم گیری اصلاح می شود(وارث، 1377، ص54).
- ایجاد روحیه پژوهشی در کارکنان : یکی از کیفیت هایی که بیانگر انسان پرورش یافته است، این است که آنان روحیه پژوهشگری داشته باشند. به وجود آوردن چنین کیفیتی را با کلاس آموزش رسمی نمی توان ایجاد کرد. ولی از طریق پیاده سازی ساختار فن آوری اطلاعات و ارتباطات، کارکنان به راحتی به آن مجهز می شوند. اطلاعات خمیر مایه و اساس پژوهشات است و زمانی که فن آوری اطلاعات و ارتباطات به راحتی اطلاعات را در اختیار کارکنان قرار دهد و یا فن آوری اطلاعات و ارتباطات افراد را احاطه کرده باشد، کارکنان به شکل ساختاری و خود جوش به پژوهش روی آورده و روحیه پژوهشگری تقویت می شود. به طور کلی فن آوری اطلاعات و ارتباطات در ابعاد زیر به تقویت روحیه پژوهشی کمک می کند :
- توامندی به کارگیری اطلاعات در افراد تقویت می شود.
- توانایی انتخاب اطلاعات بالا می رود.
- قدرت شناخت افراد افزایش می یابد.
- افراد نسبت به اطلاعات حساس می گردند.
- پژوهش گروهی شکل می گیرد (سلطانی، 1378، ص58).
- شکل گیری تفکر استانداردگرا : یکی از شاخص های انسان توسعه یافته مجهز شدن به تفکر استانداردگرا است که این امر در گرو وجود فن آوری اطلاعات و ارتباطات است. استاندارد فکر و عمل کردن موجب می گردد که نیروی انسانی، توانمندی های خود را بهتر و بیشتر در راستای هدف های سازمان قرار دهد و از انحراف اقدامات جلوگیری کند. استاندارد عمل کردن یعنی تعیین مشخصات کالاها و خدمات مورد نیاز یا تعیین درجه ویژگی های کیفی و حصول اطمینان از مصرف یک فرآورده؛ که زیر بنای آن وجود فن آوری اطلاعات و ارتباطات پویایی است که به صورت دائم اطلاعات و ارتباطات مورد نیاز را برای استاندارد عمل کردن ارائه می نماید و از طریق یک بازخورد اطلاعاتی سطح استانداردگرایی ارتقاء می یابد. به طور کلی فن آوری اطلاعات و ارتباطات در ابعاد زیر به تقویت تفکر استانداردگرایی و توسعه منابع انسانی کمک می کند:
- چهارچوب های کلی استاندارد را مشخص می سازد.
- معیارها و شاخص های مورد نیاز را در دسترس قرار می دهد.
- میزان انحراف از استاندارد را تعیین می کند.
- با نظارت اطلاعاتی به عملیات فرد، جهت می دهد.
- به تقویت کستند سازی که نوعی استانداردسازی است، می پردازد.
- انسجام فکری ایجاد می کند.
- از دخالت ذهنیت در کار جلوگیری به عمل می آورد (فدوی،1357، ص29).
- تقویت خود کنترلی : خود کنترلی یکی از ابعاد توسعه منابع انسانی است و هر فردی که بدان مجهز شود، دائماً به بالندگی و تکامل خود فکر می کند. خود کنترلی، نوعی رهبری بر خود است که از آن طریق می توان بر مجموعه دانش و اطلاعات و استعدادها مدیریت کرد. خود کنترلی زمانی کاربردی می شود که فرد به اطلاعات مناسب و مفیدی دسترسی داشته باشد، در این حالت می تواند وضعیت خود را با اطلاعات تولید شده، مقایسه و خود را به روز نگه دارد. با ضعیف بودن فن آوری اطلاعات و ارتباطات بازخورد اطلاعاتی و حرفه ای لازم به افراد داده نمی شود و در این حالت افراد منتظر نظارت و هدایت مدیران هستند و این امر مطلوبی در نظارت نیست. زیرا معمولاً مدیران سازمان هیچ موقع خود مستقیماً نیاز به داشتن اطلاعات و تخصص در مورد جزئیات فن آوری اطلاعات و ارتباطات را احساس نمی کنند و همواره برای آن ها اطلاعات و ارتباطات کلی کافی است. در این حالت است که نقش اطلاعاتی و ارتباطی را به خوبی ایفا نمی کنند و در نتیجه فرآیند نظارت ناقص و ناکافی می شود، به طور کلی فن آوری اطلاعات و ارتباطات در ابعاد زیر به تقویت خود کنترلی کمک می کند :
- سرعت دسترسی به اطلاعات را بالا می برد.
- بازخورد سریع اطلاعاتی فراهم می سازد.
- اصلاحات و تغییر دانش به راحتی انجام می شود.
- میزان انحراف از استانداردها مشخص می گردد.
- فرد به کشف نقاط ضعف کاری و حرفه ای خود می پردازد.
- فرد به خوبی بر دانش خود مدیریت می کند (میرفخرایی،1380، ص51).