به طور کلی، اخذ تصمیم، یکی از مهمترین و حساسترین فعالیتهایی است که در هر سازمان و یا تشکیلاتی صورت میگیرد] 48[. برای پشتیبانی و حمایت از این روند پیچیده، دستهی متنوعی از سیستمهای اطلاعاتی مستقل بنام سیستمهای تصمیمهمیار، در طی دو دههی گذشته به وجود آمدهاند. این سیستمها به صورت ابزارهای مبتنی بر کامپیوتری که به منظور پشتیبانی از روند پیچیدهی اخذ تصمیم و حل مسئله ایجاد میشوند، تعریف و در جهت ایجاد محیطی برای تحلیل مسائل، ساخت مدلها و شبیهسازی رویهی تصمیمگیری و برنامههای تصمیمگیرندگان طراحی میگردند] 49[.
این سیستمهای اطلاعاتی، که به منظور حمایت فعل و انفعالی از تمامی مراحل روند اخذ تصمیم یک کاربر، طراحی میشوند، میتوانند شامل تکنولوژیهایی برگرفته از زمینههای علمی مختلف شامل حسابداری، علوم شناختی، علوم کامپیوتر، اقتصاد، مهندسی، مدیریت، آمار و … باشند و اغلب از سه مولفهی زیرسیستم داده، زیر سیستم مدل (که دارای مکانیزمی برای پردازش داده میباشد) و زیرسیستم ارتباط با کاربر، تشکیل شدهاند] 19[.
اگرچه، سیستمهای تصمیمهمیار با بکار بردن منابع اطلاعاتی و ابزارهای تحلیل گوناگون، شرایط بهتر و با کیفیت بیشتری را برای تصمیمگیرندگان فراهم میسازند و داشتن یک نقش حمایتی به جای جایگزینی کامل افراد در روند اخذ تصمیم، از اهداف اصلی آنهاست] 12[، اما نمیتوان آنها را به عنوان یک همیار هوشمند برای تصمیمگیرندگان در نظر گرفت. سیستمهای تصمیمهمیار هوشمند، برای مسائل عمومیایی که به تصمیمگیریهای مکرر نیاز دارند، مفید و از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه هستند. این سیستمهای محاورهایی مبتنی بر کامپیوتر، برای حل مسائل نیمه ساخت یافته، از، ترکیب داده و دانش تخصصی و مدلهایی که برای حمایت از تصمیم گیرندگان در سازمانها بکار میرود، با تکنیکهای هوش مصنوعی، استفاده میکنند] 50[.
تعاریف مختلفی از تفاوتهای میان یک سیستم تصمیم همیار و یک سیستم تصمیم همیار هوشمند وجود دارد که این امر به دلیل وجود انواع مختلف سیستمهای تصمیم همیار هوشمند میباشد. در این سیستمها، عملکرد هوشمندانه در تصمیمگیری، با بهبودهایی نظیر ارتقاء سیستم مدیریت پایگاه مدل و یا تقویت فاصل کاربر با استفاده از تکنیکهای گوناگون هوش مصنوعی مانند پردازش زبان طبیعی و یا سایر تکنیکهای مشابه، میسر شده است. همچنین، این نوع از سیستمها با حمایت از مسائلی با عدم قطعیت، امکان پشتیبانی از محدودهی وسیعتری از تصمیمات را فراهم ساخته و میتوانند قلمروهایی را کنترل و مدیریت نمایند که در آنها روند تصمیمگیری پیچیدهتر بوده و علاوه بر مهارت و خبرگی، به ارزیابی اثر راهحل پیشنهادی نیز نیاز دارد. از دیگر مزایای سیستمهای تصمیمهمیار هوشمند نسبت به سیستمهای تصمیمهمیار، بهبود سازگاری در تصمیمات، بهبود تشریح و تفسیر و توجیه پیشنهادات ارائه شده توسط سیستم میباشد] 19[.
Holsapple و Whinston از اولین محققانی بودند که به طراحی و مطالعهی سیستمهای تصمیم همیار هوشمند، پرداختند] 51[. آنها مشخصه های زیر را برای این سیستمها پیشنهاد دادند:
- این سیستمها شامل انواع مختلف دانش که نمودهای انتخاب شدهایی از دنیای تصمیمگیرنده را توصیف میکنند، میباشند.
- این سیستمها دارای توانایی بدست آوردن و نگهداری دانش توصیفی[1] مانند نگهداری رویداد[2] و انواع دیگر دانش هستند.
- این سیستمها میتوانند دانش را به شیوههای مختلف تولید نموده و ارائه دهند.
- آنها میتوانند دانشی را برای ارائه یا بدست آوردن دانش جدید، انتخاب نمایند.
- این سیستمها میتوانند به صورت مستقیم (هوشمند) با تصمیم گیرنده در ارتباط باشند.
اگرچه این سیستمها حامیانی هوشمند و انسانگونه در روند تصمیمگیری هستند، اما تصمیمگیرندگان باید تصمیمات نهایی و بحرانی را خود اتخاذ نمایند.
[2] Record keeping